Ateş, vücut sıcaklığının anormal yükselmesi olarak tanımlanabilir. Çocuklarda hastanelere acil başvuruların en sık sebebi ateşli hastalıklardır. 38°C ve üzeri ateş sınırı olarak değerlendirilir. Aslında çoğu zaman zararsız bir durumdur. Çocuklarda yüksek ateş, çocuk sağlığında bir problem olduğunu ortaya çıkaran, aileyi hekime gidilmesi konusunda uyaran en gürültülü bulgudur. Ateş aslında, vücudun bağışıklık cevabıdır yani vücudun ateşi yükseltmesindeki amaç vücuda girmiş olan mikroorganizmaların çoğalmasını sınırlamaktır.
Ancak anne babalar için ateşli havale sebebi olarak görüldüğünden her zaman endişe verici olmaktadır.

Çocuklarda ateş sebepleri nelerdir?
1- En sık sebep enfeksiyon hastalıklarıdır. .Soğuk algınlığı, grip, boğaz enfeksiyonu, krup, zatürre, barsak enfeksiyonu, idrar yolu enfeksiyonu, menenjit gibi tüm hastalıklarda ateş sebebi olabilir.
2- küçük bebeklerde ve daha çok yenidoğan döneminde sıvı kaybının çok olması, yetersiz beslenme ateş sebebi olabilir.
3- Tekrarlayan ateş ile seyreden romatizmal otoimmün hastalıklar ateş sebebi olabilir.
4- Uzun süren ısrarla devam eden ateş araştırılmalıdır; sistemik, kronik bir hastalığın belirtisi olabilir.
5- Aşılar
6- İlaçlar

Ateş neden olursa olsun genellikle ilk belirtisi vücudun sıcak hissedilmesidir. Eliniz ile bebeğinize dokunduğunuz zaman vücudunu sıcak hissedersiniz. Bunun dışında huzursuzluk, halsizlik, emmesinde azalma, iştahsızlık, yanaklarda kızarıklık, ağlama, titreme ve uyku hali gibi bulgular olabilir. Bebeğinizi sıcak hissederseniz ve bu belirtiler varsa ateşini mutlaka ölçün.

ÇOCUKLARDA ATEŞ ÖLÇÜMÜ NASIL OLMALIDIR?
İdeal ateş ölçümü güvenli, kolay, girişimsiz, düşük maliyetli, kısa zamanda sonuç veren, vücut iç (core) sıcaklığını en iyi gösteren ve çevresel koşullardan etkilenmeyen bir metot olmalı, ölçümü yapan kişiye göre değişmemelidir.
Ateş ölçmede çocuklarda ev ortamında bakılabilen alından, kulaktan, makattan, koltuk altı yöntemleri ile bakılabilir. Birçok ateş ölçer piyasada bulunmakta, aileler hatta sağlık çalışanları doğru cihaz ve ölçüm metodunu bulmakta zorlanmaktadır.

1-Rektal (popodan)ateş ölçümü:

Bu bölgeden ısı ölçümü cıvalı cam termometreler ile gerçekleşir. 4 yaş altı küçük bebeklerde kullanılan bir yöntem olsa da; termometrenin işlem sırasında kırılabileceği ve rektum yaralanmalarına neden olabileceği, verdiği rahatsızlık ve ağrı nedeni ile bu uygulama tercih edilmez.

2-Koltuk altından ateş ölçümü

Koltukaltı kurulandıktan sonra termometre yerleştirilmelidir. Cıvalı termometreler toksik etkilerinden dolayı yasaklandığı için kullanımı kalmamıştır. Dijital termometreler koltuk altına yerleştirilip ortalama 40 -50 saniye beklendikten sonra sonuç verir. Koltuk altı kurulanarak yerleştirilmesi önerilir. Kolay ve güvenlidir.

3-Kulak yoluyla timpanik zar yoluyla ateş ölçümü


Timpanik zar kulak zarıdır. Vücudun ısı merkezinin kanlanmasını sağlayan damarlar bu bölgeye de yakın olduğu için vücut sıcaklığının ölçümünde bu bölge kullanılır. Cihaz kulak zarından çıkan ısı dalgalarını ölçerek ateşi tespit eder.
6 ay üzeri çocuklarda kullanılır. 6 ay altında ölçüm hatası olabilir.

Ancak birçok çalışmada Kulaktan kızılötesi sıcaklık ölçümü, koltukaltı dijital termometre ve alından temassız ölçüme göre 0,5-1 derece yüksek sonuçlar verdiği tespit edilmiştir.

• Genel olarak hastalarımızda da kulaktan ateş ölçümlerinde 0,7-0,9 derece yüksek ölçüm görmekteyiz.
• Kulak yoluna cihazın probu kulak zarını görecek şekilde yerleştirin,
• Kulak kepçesi hafif arkaya ve yukarı doğru çekin,
• Bebeğin başını birkaç saniye sabit tutun,
• Cihazın ölçüm düğmesine basın,
• Birkaç saniye içinde ölçüm yapılan değeri okuyun,
• Vücut ısısı kulaktan 35,8-38 C arasında olur. 38,5 C üstü değerler ateş olarak kabul edilir.

4-Alından ateş ölçümü


Son yıllarda kullanım kolaylığı nedeniyle oldukça fazla tercih edilmektedir. Her yaş grubunda ölçüm yapılabilir. Cihazlar temporal arterden çıkan ısı dalgalarını ölçer. Ateş ölçer cilde değmeden alın ortasına belli bir mesafeden tutulur. Düğmeye basıldığı zaman hemen ateş ölçümü yapar. Kullanımı kolaydır. Pratiktir ve kısa sürede ateşi ölçer. Çocuğu rahatsız etmez. Fakat bebeğin alnı terli ise, ıslaksa ve ıkınma durumu varsa hatalı sonuç verebilir. Cihazın kullanım talimatına göre farklılık olsa da 38 C üstü değerler ateş olarak kabul edilir. Alından temazsız ateş ölçerlerde birkaç ölçüm ile sonuç teyid edilmelidir veya diğer metodlar ile de bakılarak daha doğru sonuca ulaşılabilineceği unutulmamalıdır.

Çocuklarda ateşi düşürmek için neler yapabilirsiniz?
• Öncelikle çocuğun üstünü inceltin, üstündeki kıyafetleri çıkarın.
• Çocuğunuzun bulunduğu ortamı sıcak yapmayın mutlaka ortam ısısını düşürün.19 derceye düşürebilirsiniz.
• Yeterli sıvı almasını sağlayın, anne sütü alıyorsa sık sık emzirin, büyük çocuklarınıza bol sıvı verin.
• Ilık su ile banyo yaptırın. Ufak bir küvet içerisine oturtularak suyun ısısı 34-35 C arasında ayarlayıp banyo yaptırın. Soğuk su asla kullanmayın. Soğuk su aşırı titremeye neden olup ateşi daha da artırabilir.
• Banyodan rahatsızlık hissederse o zaman ıslatılmış sünger ile başına, koltuk altı, kasık gibi bölgelere kompres yapın.
• Ateş çocuğunuzu rahatsız edecek düzeyde ise çocuk doktorunuzun önerisi ile uygun dozda ateş düşürücü ilaçları (Paracetamol ve ibuprofen) kullanın. Tercihen tek bir ateş düşürücü ile ateşi kontrol etmeye çalışın
• Ateş olan bebekler ve çocuklarda iştah azalır. Yemek yemesi için zorlamayın. Yeterli sıvı almasını sağlayın.
• Çocuğunuzun ateşi düştükten sonra ateşe neden olan hastalık iyileşene kadar tekrar ateş olabilir. O nedenle ateş takibine devam edin.
• Genel durumunu yakından gözleyin.

Doktora ne zaman başvurmak gerekir?
1. Bebeğiniz ilk 30 gününde ise ateş 38 derece ve üzeri ise acil olarak en yakın hastaneye başvurmalısınız.
2. 3 aydan küçük ve ateş 38 C üzerinde ise en kısa sürede evde parasetamol şurup verip, sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.
3. 3-6 ay arası bebeklerde ateş 39 c ise, 38,5 ve üzerinde ısrarla devam ediyor ise,
4. Yaş önemli olmaksızın; Ateş 40 C ve üstünde olursa,
5. Ateş ile birlikte Zor ve sık nefes alıyorsa, öksürük, hırıltı, göğüs ağrısı, kulak ağrısı, karın ağrısı, boğaz ağrısı, ense sertliği, devamlı kusma, sık ishal, idrar yaparken yanma, idrar renginde değişme gibi bulguların varlığı durumunda mutlaka doktora başvurmak gerekir.
6. 2 yaşından küçük çocuklarda ateş 24 saatten fazla ısrarla devam ediyor ise,
7. 2 yaşından büyük çocuklarda 2 günden fazla sürerse doktora başvurulması gerekir.
8. Bağışıklık sistemini zayıflatan bir hastalığı varsa veya ilaç kullanıyorsa,
9. Ateşi olan çocuğunuzun genel durumu giderek kötüleşiyor ise, beslenemiyor, huzursuz ise.

EVDE ATEŞLİ ÇOCUK TAKİBİ NASIL YAPILMALIDIR?
3 yaş büyük çocuklarda ateşin derecesi ve süresi yanında hastanın genel durumu göz önünde bulundurularak hareket edilebilir.
Genel durumu iyi, beslenmesi bozulmamış, ateşi 38.5 derecenin altındaki çocuklar evde semptomatik ateş tedavisi ile 2 güne kadar izlenebilir. Şayet ateşin süresi 2 günü geçiyorsa doktora başvurmalısınız.

Evde semptomatik ateş tedavisi ilaçları
En sık kullandığımız tedaviler; parasetamol ve ıbuprofendir.
Parasetamol: (calpol, parol, tylol ….)
6 aydan küçük bebeklerde de kullanımı daha güvenlidir.
6 saat ara ile verilmesi önerilir.
10-15 mg kilo başına verilir. Genelde parasetamol içeren şuruplarda 5ml yani bir ölçek 120 mg dır ancak Minoset şurupta 150 mg; Vermidon şurupta ise 160 mg parasetamol içeriri. . Bu nedenle ilacın kaç miligram olduğunu mutlaka okuyunuz.
Kolayca doz ayarlanması için doktorunuzun başla önerisi yok ise; 120 mg 5 ml olan şuruplardan:
10 kg bir çocuk için 1 ölçek, yani 5 ml
5 kg bir çocuk için ½ ölçek, yani 2,5 ml verebilirsiniz.
Ibuprofen: (dolven, pedifen, apireks…)
6 ay-12 ay sonrası bebeklerde ikinci seçenek olarak kullanılır. 6 -8 veya 12 saatte bir verilebilir.
Bu ilaçlar genellikle; 100 mg 5 ml ıbuprofen içerir. İdeal doz 10 mg/kg yani kilogram başına 10 mg ıbuprofen verilmelidir.
Doz parasetamol ile benzer ayarlanabilir.
10 kg için:10 (çocuğun kilosu)x10(her kiloya 10 mg )=100 mg = 1 ölçek=5 ml
10 kg bir çocuk için 1 ölçek, yani 5 ml
5 kg bir çocuk için ½ ölçek, yani 2,5 ml verebilirsiniz.
(Dozlar için hekiminizde ayrıntılı bilgi alabilirsiniz )
Aspirin : geçmişte ateş düşürücü olarak kullanılan aspirin; özellikle viral enfeksiyonlar sonrası karaciğer hasarına neden olabildiği için kullanımı önerilmemektedir!

Yüksek ateşi olan çocuklarda beslenme nasıl olmalı?


Ateşli çocuğun kalori gereksinimini artar. Ancak iştah azalır, çoğu zaman beslenme azalır, beslenme için aşırı zorlamamalıdır. Ateş, terlemeyi ve solunum sayısını artırarak sıvı kaybının da artışına yol açar. Çocuğa bol miktarda sıvı verilmelidir. Bu amaçla beslenmede özellikle su, meyve suyu, ayran, çorba ve sulu meyveler kullanılabilir. Ağız içi enfeksiyon varsa ağız içi ve boğaz ağrısı azaltılmalı; ağız içi uygun spreyler kullanılmalıdır. Anne sütü alan bebeklerde beslenmede sık sık emzirme ile sıvı kaybı giderilmelidir.

Yüksek ateşi olan çocuklarda fiziksel nasıl olmalı?
Aşırı fizik aktiviteden kaçınmalıdır. çocuk oyun oynamak istiyorsa evde basit oyunlar oynaması engellenmemelidir. Resim çizme, kitap okuma, bilmeceler sorma vb aktiviteler yapılabilir.

HAZIRLANAN KONULAR…

• Enfeksiyon sebeplerini kabaca nasıl ayırabiliriz?  Çok kabaca sınıflayalım !
• Enfeksiyonlardan çocuklarımızı nasıl koruyabiliriz ? Keşke bir mucize olsa !
• Kreş dönemi ve enfeksiyonlar ? Her annenin derdi !
• Covid – 19 enfeksiyonu ve çocuklarımız ? Günümüzün pandemisi !
• Grip (influenza enfeksiyonu ) soğuk algınlığı farkları ? Tarihte hep varlardı !
• Boğaz enfeksiyonları (en sık görülenler !) ? Konuşmazsak olmaz sanırım !
• İshaller hakkında; evde neler yapabiliriz; beslenme nasıl takip edelim?
• ………………… gibi sorularınız aklıma ilk gelenler oldu. Başka sorularınız olur ise bizimle iletişime geçebilirsiniz. En kısa sürede cevap vermeye çalışacağım.